Xəbərlər

Hazırda OpenAI şirkətinin CEO-su (baş direktoru) Sam Altmandır. Sam Altman, OpenAI-nin baş direktoru olaraq tanınır. OpenAI həm kommersiya məqsədli, həm də açıq tədqiqat yönümlü fəaliyyət göstərir və texnologiyalarını həm elmi ictimaiyyətə, həm də biznes dünyasına təqdim edir.

Valideynləri və bacı-qardaşları: Sam Altman, Missuri ştatının Sent-Luis şəhərində böyüyüb. Anası dermatoloq, atası isə daşınmaz əmlak brokeri olub. O, dörd uşaqlı ailənin ən böyüyüdür. İki qardaşı və bir bacısı var. Qaraşları Jack Altman, Max Altman, bacısı Ann “Annie” Altman. Həyat yoldaşı və övladı var

XXI əsr texnologiyalar əsridir və Sam Altman bu əsrdə süni intellekt (SI) sahəsində baş verən inkişaflar insanların gündəlik həyatını və iş fəaliyyətini köklü şəkildə dəyişməyə başlayıb. Bu inqilabi yeniliklərdən biri də OpenAI şirkətinin təqdim etdiyi ChatGPT sistemidir.

– Bəs görəsən, ChatGPT əslində nədir və hansı imkanlara malikdir?

         Bu məqalədə siz ChatGPT sisteminin yaranma tarixindən tutmuş, onun texniki xüsusiyyətləri, istifadə sahələri və gələcək potensialı barədə ətraflı məlumat əldə edəcəksiniz.

  ChatGPT ingilis dilində tam açılışı: — “Chat” (söhbət) və GPT (Chat Generative Pre-trained Transformer) sözlərinin birləşməsindən yaranan bir sistemdir. Bu texnologiya insan kimi düşünə və cavab verə bilən, mətn əsasında öyrədilmiş güclü bir dil modelidir.

ChatGPT sözündə hər bir sözün izahı vardır:

   Chat – insanla proqram arasında dialoq; Generative – mətn yarada bilən, yəni yeni mətn və cavablar yaradır; Pre-trained – əvvəlcədən böyük mətn bazasında öyrədilmiş, yəni böyük məlumat üzərində əvvəlcədən təlim keçmiş; Transformer – dərin öyrənmə texnologiyası, yəni süni intellekt modellərində istifadə olunan xüsusi neyron şəbəkə arxitekturası deməkdir.

ChatGPT sözünün Azərbaycan dilinə tərcüməsi: “Söhbət aparan, əvvəlcədən öyrədilmiş, yeni cavablar yaradan süni intellekt modeli” deməkdir. ChatGPT sözünü daha sadə sözlə – insanla söhbət edə bilən, öncədən məlumat bazasında təlim keçmiş və cavablar yaradan süni intellekt proqramıdır.

Dünyada milyonlarla insan bu ChatGPT alətdən istifadə edərək onun əsas funksiyaları, istifadə sahələri və gələcək potensialı barədə ətraflı məlumat əldə edərək yazılı və ya şifahi formada suallarına cavab tapır, mətnlər yaradır, tərcümələr edir, kod yazır və hətta yaradıcılıq fəaliyyəti ilə məşğul olur, həmçinin bu süni intellekt alətinin Azərbaycan dilindəki imkanları və jurnalistika sahəsində də istifadəsi diqqət mərkəzindədir.

GPT texnologiyası OpenAI-nin ən uğurlu layihələrindən biridir. Onun inkişaf mərhələləri aşağıdakı kimidir:
      2018-ci ildə GPT-1 modeli təqdim olundu. Bu, kiçik miqyaslı ilkin test modeli idi. 2019-cu ildə GPT-2 istifadəyə verildi. Bu model əvvəlkindən xeyli güclü idi, lakin təhlükəsizlik səbəbilə tam açıq şəkildə təqdim olunmadı. 2020-ci ildə GPT-3 ictimaiyyətə təqdim edildi. Bu model artıq insan yazısına çox yaxın cavablar verə bilirdi və geniş istifadə olundu. ChatGPT ilk dəfə 30 noyabr 2022-ci il tarixində ictimai istifadəyə təqdim olunmuşdur. ChatGPT adı ilə GPT-3.5 əsasında hazırlanan chatbot istifadəyə verildi. Bu tarix sistemin rəsmi istifadəyə başlanması kimi qəbul edilir. 2023-ci ildə GPT-4 təqdim olundu. Bu versiya daha dəqiq, sürətli və çoxdilli bacarığa malikdir. Hal-hazırda bir çox istifadəçi məhz GPT-4 və onun optimallaşdırılmış versiyası olan GPT-4 Turbo ilə işləyir. Burada Ən son versiya olan GPT-4 qədər olan məlumatları əhatə edir. Bəzi məlumatlar 2024-cü ilin əvvəlinə qədər yenilənmişdir. Yeni məlumatların daxil edilməsi OpenAI tərəfindən mərhələli şəkildə aparılır. 2025-ci il məlumatlarının tam şəkildə nə vaxt əlavə olunacağı rəsmi şəkildə açıqlanmır, lakin bəziləri artıq test rejimində yenilənir və tezliklə daha geniş şəkildə istifadəyə verilə bilər. İstifadə sahələrdə jurnalistika, tərcümə, təhsil, hüquq, proqramlaşdırma, biznes, araşdırma, reklam, rəsmi sənədlər və s. texnoloji baza GPT-3.5 və GPT-4 Turbo dil modelləri əsasında işləyir. Gələcək planlarda OpenAI şirkəti müntəzəm olaraq modelləri yeniləyir və yeni funksiyalar əlavə edir.

Bu modellər milyardlarla söz və sənədlər üzərində öyrədilmişdir. Onlar sadəcə əzbərlə cavab vermir, həm də məntiqi düşünərək yeni məlumat yarada bilir. ChatGPT-nin bilikləri geniş spektrli biliklərə malikdir. Tarix, elm, texnologiya, ədəbiyyat, mədəniyyət, dillər, riyaziyyat, proqramlaşdırma, hüquq, tibbi ümumi məlumat və s. ChatGPT sistemi yazılı şəkildə verilmiş sualları cavablandırır, tərcümə edir, məqalələr, şeirlər, planlar və kodlar yaradır, həmçinin elmi və texniki məlumatları izah edə bilir. Əsasən ingilis dilində güclüdür, lakin azərbaycan dili də daxil olmaqla 50-dən çox dildə sərbəst cavab verə bilir. Beləliklə sistem müxtəlif dilləri anlayır və tərcümə edə bilir ki, bu da onu beynəlxalq səviyyədə universal alətə çevirir. ChatGPT-nin üstünlükləri əsas sürətli və aydın cavab vermə qabiliyyəti, geniş bilik bazası, çoxdilli dəstək, yaradıcı yazı və təhlil bacarıqları, həmçinin inteqrasiyadan (saytlara, tətbiqlərə daxil edilə bilir) ibarətdir.

ChatGPT proqramından istifadəsi,­ rəsmi yaş həddi –  13 yaş və yuxarı OpenAI şirkətinin xidmət şərtlərinə əsasən, yəni rəsmi qaydalarına əsasən istifadəçi ən azı 13 yaşında olmalı və 13–18 yaş arası isə valideyn və ya qəyyumun icazəsi ilə (razılığı ilə) ChatGPT sistemindən istifadə edə bilərlər. 18 yaşdan yuxarı istifadəçilər üçün isə heç bir məhdudiyyət yoxdur. Bu qaydalar həm ABŞ, həm də digər ölkələrin internet təhlükəsizliyi qanunlarına əsaslanır və uşaqların məlumatlarının qorunması məqsədi daşıyır.

ChatGPT sisteminin əsas üstünlüyü onun çoxşaxəli və məntiqə əsaslanan cavablar vermə bacarığıdır. O, təkcə məlumat ötürən sistem deyil, eyni zamanda yaradıcılıq, təhlil və qərarvermə proseslərinə də kömək edə bilən güclü bir süni intellekt alətidir. Onun əsas bacarıqları aşağıdakılardır:

Mətn yaradılması – Bu xüsusiyyət jurnalistlər, müəllimlər və yazıçılar üçün xüsusilə faydalıdır; Sual-cavab və izahat vermək – İstifadəçi düzgün və aydın başa düşülən şəkildə ona sual verdikdə, ChatGPT həmin suala məntiqi və ardıcıl cavab verir; Tərcümə və çoxdilli ünsiyyət – ChatGPT Azərbaycan dili də daxil olmaqla bir çox dünya dillərində mətn oxuyur və cavab verə bilir. Bu onu beynəlxalq istifadə üçün əlverişli edir; Kod yazmaq və redaktə etmək – Proqramçılar üçün ChatGPT Python, JavaScript və digər proqramlaşdırma dillərində kod nümunələri yaza və problemləri izah edə bilir; Analitik və strukturlaşdırılmış cavablar – ChatGPT məlumatları analiz edir, qarşılaşdırır və strukturlu şəkildə təqdim edir.; Səslə cavab (Text-to-Speech)– Son yeniliklərdən biri də ChatGPT-nin cavabları səsli formada təqdim edə bilməsidir. Sizin istədiyiniz kimi ChatGPT-yə bənzər şəkildə danışan və yüksək keyfiyyətlə səsli cavab verən xidmətlər üçün ən yaxşı seçimlərdən biri OpenAI-nin təqdim etdiyi GPT-4-ə əsaslanan text-to-speech (TTS) sistemləridir. Bu texnologiya ilə daha təbii, aydın və insan səsinin keyfiyyətinə yaxın səs alına bilər. OpenAI-nin GPT-4 və Whisper API istifadə edərək yazılı mətni təbii və aydın şəkildə səsə çevirə bilərsiniz. OpenAI API ilə birbaşa inteqrasiya etmək üçün müəyyən proqramlaşdırma biliyi tələb oluna bilər. Link: OpenAI API (  https://openai.com/api/ )

OpenAI GPT-4 API və digər text-to-speech (TTS) xidmətləri ilə bağlı olaraq Azərbaycan və İngilis dilləri mövcuddur. Bu dillər bu şəkildə dəstəklənir: Azərbaycan dili — OpenAI GPT-4, Azərbaycan dilini müəyyən səviyyədə başa düşə bilir və ona cavab verə bilir. Lakin, dilin bəzi nüansları və mədəni xüsusiyyətləri tam dəstəklənməyə bilər; ingilis dili — İngilis dili, GPT-4-in əsas və ən yaxşı dəstəklədiyi dildir. Model bu dildə çox yüksək keyfiyyətli cavablar verə bilir.

Yəni, OpenAI GPT-4 API xüsusilə ingilis dili üçün çox güclü olsa da, Azərbaycan dili ilə əlaqədar bəzi məhdudiyyətlər ola bilər. Eyni zamanda, text-to-speech platformalarında da Azərbaycan dili üçün tam dəstək olmaya bilər, amma İngilis dili çox yaxşı işləyir. Qeyd etdiyim xidmətlər bu platformalarla yazılı mətni yüksək keyfiyyətlə səsə çevirə bilərsiniz.

— ChatGPT-də ödənişsiz və ödənişli versiyalar arasındakı fərqləri nədir? ChatGPT proqramı iki əsas versiyada təqdim olunur: ödənişsiz və ödənişli (Plus). Hər iki versiya süni intellektdən istifadə imkanı versə də, imkan və funksiyalar baxımından fərqlənirlər:

    1. Ödənişsiz versiya (GPT-3.5) (Free Plan):
    Model— GPT-3.5 istifadə olunur; İstifadə üçün tamamilə pulsuzdur; Sürət və cavab keyfiyyəti— Nisbətən yavaşdır və bəzi kompleks suallarda daha az dəqiq cavab verir; cavab sürəti və dəqiqliyi nisbətən aşağıdır; Əsas funksiyalarla məhdudlaşır— Əsas mətn yazıları, sual-cavab, kod nümunələri və sadə tapşırıqlar üçün yetərlidir; istifadəçilərə əsas funksiyaları təqdim edir; Əlavə funksiyalar— GPTs və ya sənəd yükləmə, şəkil və səs funksiyaları mövcud deyil; daha az yaddaş və kontekst yadda saxlayır; məlumat təhlili və fayl yükləmə kimi inkişaf etmiş funksiyalar yoxdur. API funksiyası yoxdur; Pulsuz xidmətlər— OpenAI GPT-4 API (pulsuz limitlər daxilində, sonra ödənişlidir).

  2. Ödənişli versiya (ChatGPT Plus, GPT-4 - $20/ay):
    Model— GPT-4 Turbo istifadə olunur, (GPT-4-ün daha təkmilləşdirilmiş versiyası); Sürət və cavab keyfiyyəti— Cavablar daha sürətli və daha keyfiyyətli dəqiq cavab verir; Funksiyalar— Daha güclü yaddaş və məntiq; təhlil və sənədlər yükləmək, həmçinin onlardan analiz tələb edə bilərlər. Şəkillərin tanınması və cavablandırılması, şəkilləri və sənədləri başa düşmə imkanı; Səsli söhbət funksiyası. Əlavə funksiyalarla GPTs yaratmaq və istifadə etmək. Daha uzun söhbət yaddaşı və daha böyük kontekstdə zəngin söhbətlər imkanı mövcuddur. Kod redaktoru, diaqram və şəkil analizi; Qiyməti— aylıq 20 ABŞ dollarıdır (ChatGPT Plus daimi istifadə üçün əlverişlidir.).

Qeyd: OpenAI GPT-4 API istifadə edərkən pulsuz limitlər əsasən gündəlik və ümumi simvol sayı ilə əlaqədardır. OpenAI, istifadəçilərinə müəyyən bir aylıq pulsuz kvota təklif edir və bu kvota bitdikdən sonra istifadəçilər ödənişli plana keçməlidir. Pulsuz planın xüsusiyyətləri və limitləri aşağıdakılardır:
1. Gündəlik və aylıq limitlər: Pulsuz istifadə üçün müəyyən bir aylıq simvol limiti təqdim edilir. Bu limit daxilində istifadə edə bilərsiniz. Bir dəfəlik istifadə edərkən neçə simvol göndərdiyinizə görə hesablanır.Həmçinin, OpenAI API-də gündəlik limitlər də mövcud ola bilər, amma bu daha çox ümumi aylıq istifadə limitinə tabedir; 2. Simvolların sayı: Simvol sayı mətndəki hər bir xarakter (boşluqlar da daxil olmaqla) olaraq hesablanır. Pulsuz plan ilə istifadə edərkən, adətən, məsələn: 100,000 simvol həddinə qədər pulsuz istifadə etmək mümkündür, lakin bu limit dəyişik ola bilər, ona görə də OpenAI-nin rəsmi saytından ən son məlumatı yoxlamaq vacibdir; 3. Ödənişli plan: Pulsuz kvota bitdikdən sonra və ya istifadə olunan simvolların sayı müəyyən həddi keçdikdən sonra istifadəçilər ödənişli plana keçməlidirlər. OpenAI-nin GPT-4 üçün simvol əsaslı qiymətləri var və hər 1,000 simvol üçün müəyyən bir məbləğ ödənilir. Həmçinin, GPT-4 üçün istifadə etdikcə qiymət artacaq, çünki daha mürəkkəb və inkişaf etmiş modeldir. Son olaraq, pulsuz kvota bitdikdən sonra istifadə etmək üçün ödənişli plan seçilməlidir və qiymətlər simvol sayı ilə hesablanır. OpenAI-nin rəsmi API qiymətləri ilə tanış olmaq üçün veüb səhifəyə daxil olub OpenAI qiymət səhifəsi  (https://openai.com/pricing ) yoxlaya bilərsiniz.

ChatGPT sisteminin tətbiq sahələri olduqca genişdir. Bu süni intellekt aləti təkcə texnologiya və proqramlaşdırma üçün deyil, təhsil, media, biznes, hüquq və s gündəlik həyat üçün də əvəzolunmaz köməkçiyə çevrilib. Bir sözlə gündəlik istifadədə tərcümə, resept, təqvim planı, səyahət planı, ad günü təklifləri kimi gündəlik həyatda lazım olan məsləhətlər verir. Şəxsi inkişaf, motivasiya, sağlam həyatla bağlı sualları cavablandırır.

     ChatGPT-dən necə istifadə etmək olar? — E-mail ilə qeydiyyatdan keçirsiniz və ya Google/Apple hesabı ilə daxil olursunuz, sonra ChatGPT ilə yazışmağa başlaya bilərsiniz. ChatGPT-yə daxil olmaq üçün istifadəçilər aşağıdakı üsullardan birini seçə bilər: 1. Veb səhifə vasitəsilə (masaüstü kompüterlə və ya noutbuk): Hər hansı brauzer (Chrome, Firefox, Safari) ilə OpenAI-nin veb səhifəsinə daxil olub birbaşa sistemlə ünsiyyət qurmaq olar. Bütün funksiyalar (GPT-3.5 və GPT-4, sənəd yükləmə, şəkil təhlili, səsli cavablar) buradan əlçatandır. Qeydiyyatdan keçərək birbaşa istifadə etmək mümkündür. Ən sadə yol https://chat.openai.com ünvanına daxil olaraq istifadəçi hesabı yaratmaq və istənilən sualı verməkdir; 2. Mobil tətbiqi versiya: Google Play Store vasitəsilə rəsmi OpenAI tətbiqini yükləmək mümkündür. Rəsmi səhifədən də yönləndirmə var. Android və iOS üçün rəsmi “ChatGPT” tətbiqi mövcuddur. Play Store və App Store-də “ChatGPT” və ya “OpenAI” yazaraq yükləmək mümkündür. Mobil versiyada da ödənişli və ödənişsiz ChatGPT modellər mövcuddur. ChatGPT istifadəçilərin nəzərinə: Burada istifadəçinin ehtiyacından asılıdır. stolüstü kompüterdə veb versiya peşəkar istifadəçilər, sənəd işləyənlər və yazı ilə məşğul olanlar üçün daha uyğundur, həçinin masaüstü kompüterdə klaviatura ilə uzun yazılar yazmaq daha rahatdır. Mobil tətbiq isə sürətli gündəlik istifadə etmək, yolda cavab almaq və səsli istifadə üçün idealdır, yəni mobil versiyada daimi istifadə üçün əlverişlidir.

ChatGPT — süni intellekt əsaslı dialoq sistemidir. OpenAI tərəfindən GPT-4 modeli ilə hazırlanmış bu proqram, insanla təbii danışıq apara bilir, suallara cavab verir, məqalə yazır, kod tərtib edir, məlumat axtarışında kömək edir və s. Təhsil, iş, jurnalistika, proqramlaşdırma və digər sahələrdə geniş tətbiq olunur. ChatGPT və ümumilikdə süni intellekt texnologiyaları inkişaf mərhələsinin başlanğıcındadır və gələcəkdə daha geniş imkanlara sahib olacaq. OpenAI və digər qabaqcıl şirkətlər bu sahədə daim yeniliklər tətbiq edirlər.

Gözlənilən inkişaf istiqamətləri: Multimodal süni intellekt — Sadəcə mətnlə deyil, həm də şəkil, video və səs ilə ünsiyyət qurmaq; Daha real səslə cavab vermək: İstifadəçilə danışan səsli sistemlərin insan danışığına tam bənzəməsi; Fərdi assistentlər: Hər bir istifadəçiyə uyğunlaşan, onun maraqları və gündəliyi ilə işləyən fərdi “ağıllı köməkçilər”; Təhlükəsizlik və etika: Süni intellektin yanlış istifadə olunmaması üçün daha güclü nəzarət və etik qaydalar formalaşdırılacaq; Azərbaycan dili də daxil olmaqla daha çox dil dəstəyi – lokal dillər üçün daha keyfiyyətli xidmət; İstifadə sahələri: jurnalistika, tərcümə, təhsil, hüquq, proqramlaşdırma, biznes, araşdırma, reklam, rəsmi sənədlər və s; Texnoloji baza: GPT-3.5 və GPT-4 Turbo dil modelləri əsasında işləyir; Gələcək planlar: OpenAI müntəzəm olaraq modelləri yeniləyir və yeni funksiyalar əlavə edir. 2025-ci il ərzində GPT-5 modelinin istifadəyə verilməsi gözlənilir. ChatGPT-nin təhsildə, səhiyyədə, hüquqda, biznesdə və jurnalistikada insan fəaliyyətini tamamlayıcı rol oynayacağı gözlənilir.

Yazıda, openai.com, wikipedia.org, gettyimages.com, businessinsider.com, the-sun.com  internet səhifələrindən istifadə edilmişdir.

K.Ələkbərli
Baş redaktor