Xəbərlər

Təhsil ocağını necə gücləndirmək olar?

Təhsil ocağının gücü təkcə binanın möhkəmliyində deyil, həmçinin təhsil ocağının gücü təkcə bina və avadanlıqla ölçülmür, müəllimin keyfiyyətində, idarəetmənin şəffaflığında, şagirdin motivasiyasında və icmanın dəstəyindədir. Aşağıdakı plan real şərtlərə uyğun, praktik və ölçülə bilən addımlarla məktəbi (və ya kollec/lyseyi) qısa zamanda gücləndirməyə yönəlib. Müəllimin peşəkarlığı, idarəetmənin şəffaflığı, şagird motivasiyası və icmanın dəstəyi birlikdə keyfiyyəti müəyyənləşdirir. Bu məqalə məktəb, kollec və lyseylər üçün praktik, ölçülə bilən addımları və alternativ həlləri təqdim edir. Təhsil mühitində tez-tez rast gəldiyimiz qısaltmalar, yəni qısa adlar çox vaxt qarışıqlıq yaradır. Bu lüğət-məqalədə 9 əsas anlayışı sadə, praktik və nümunələrlə izah edirik ki, məktəb və kollec rəhbərliyi, müəllimlər və valideynlər asan başa düşsün.

      Strateji liderlik və idarəetmə

• 3 illik inkişaf planı: missiya, hədəflər, KPI-lar.

 KPI – nədir? (Key Performance Indicator) – Əsas Fəaliyyət Göstəricisi. Məqsədlərə çatmanı ölçən konkret göstəricilər.
Planlama, monitorinq və hesabatlılıq üçün şəffaf baza yaradır. Təhsil müəssisəsinin, müəllimin və ya şagirdin fəaliyyətini qiymətləndirmək üçün istifadə edilən ölçü göstəricisidir. Məsələn: davamiyyət faizi, imtahan balı (nəticələri), layihə rubriki (keyfiyyəti), valideyn iştirakı.

• Şəffaf büdcə: rüblük maliyyə xülasəsi (rüblük hesabat), ictimai şura ilə müzakirə.
• Məlumat əsaslı qərarlar: qiymətləndirmə nəticələri, davamiyyət, rəy sorğuları.

2. Müəllimlərin peşəkar inkişafı

• Aylıq mikro-təlimlər (45–60 dəq): sinifdə fəal təlim, fərdiləşdirilmiş öyrənmə, diferensiallaşdırma, qiymətləndirmə.
• Dərs müşahidəsi və rəy: ayda 1 dəfə həmkar qiymətləndirməsi (həmkar dəstəyi).
• Mentorluq proqramı: gənc müəllimlər (yeni müəllimlər) üçün 1:1 dəstək.

3. Kurikulum və metodika (layihə əsaslı öyrənmə)

• Layihə əsaslı öyrənmə (PBL): fənlərarası kiçik layihələr (məs., “Yaşıl məktəb”).

PBL – nədir? (Project-Based Learning) – Layihəəsaslı Tədris. Şagirdlər real problem üzərində işləyərək bilik və bacarıq qazanırlar.
Şagirdlər nəzəriyyəni deyil, praktiki layihə üzərində işləyərək öyrənirlər, tənqidi düşünmə, komanda işi, təqdimat bacarığı. Məsələn, təbiət fənnində "mini ekosistem" qurmaqla bilik qazanmaq. “Yaşıl Məktəb” layihəsi – tullantıların ayrılması planı hazırlamaq.

• Tənqidi düşünmə və yaradıcılıq tapşırıqları: rubriklərlə şəffaf qiymətləndirmə.
• Diferensial təlim (fərdiləşdirmə): səviyyəyə görə material və tempo.

4. Rəqəmsal transformasiya

• LMS/elektron jurnal: tapşırıq, geribildirim, valideynə bildirişləri.

LMS – nədir? (Learning Management System) – Elektron Təhsil İdarəetmə Sistemi. Dərs materialları, tapşırıq, qiymətləndirmə və əlaqə üçün onlayn platforma.
Onlayn tədris, dərs planı, testlər, qiymətləndirmə və müəllim-şagird əlaqəsini təmin edən platform, vaxtın idarəsi, valideyn bildirişləri, məlumatlı qərarlar. Məsələn: Moodle, Google Classroom, Microsoft Teams.

• Qeyd: “LMS/ELEKTRON” ifadəsində “Elektron” – elektron jurnal/elektron sistem mənasındadır.
• Sinifdə 1 ekran + internet, açıq resurslardan səmərəli istifadə (videodərs, simulyator).
• Media savadlılığı və rəqəmsal təhlükəsizlik qaydaları və şagirdlər üçün media savadlılığı.

5. Ölçmə və qiymətləndirmə

• Rüblük diaqnostik testlər və fərdi dəstək planı.
• Formativ alətlər (formativ qiymətləndirmə): qısa sürətli quiz, çıxış bileti, rubrik.
• Məzun profili: təkcə bilik deyil, biliklə yanaşı bacarıq və dəyərlər də ölçülsün.

6. Sosial-emosional dəstək (SEL) və inklüzivlik

SEL – nədir? (Social and Emotional Learning) – Sosial və Emosional Öyrənmə. Özünüidarə, empati, əməkdaşlıq, məsuliyyət kimi yumşaq bacarıqların inkişafı.
Şagirdlərə yalnız dərs bilikləri deyil, həm də özünüidarə, əməkdaşlıq, empatiya, emosiyalara nəzarət bacarıqları öyrədilir, sinif iqlimi yaxşılaşır, intizam pozuntuları azalır. Məsələn: həftəlik sinif saatında emosiyaların ifadəsi və münaqişə həlli məşqləri.

• Həftəlik sinif saatı: emosional rifah, komanda işi, empati.
• Psixoloq xidməti və riskli qruplar üçün erkən müdaxilə planı.
• İnklüziv mühit: fərqli ehtiyaclar üçün resurs küncləri.

7. Valideyn–məktəb–icma tərəfdaşlığı (əməkdaşlığı)

• Aylıq valideyn klubu: övladla öyrənmə, rəqəmsal dəstək.
• İcma günləri: yerli mütəxəssis dəvəti, peşə yönümü.
• Könüllülük: kitabxana, tədbir, mentorluq.

8. Təhlükəsizlik və infrastruktur

• Təhlükəsizlik protokolu: təxliyə planı, ilk yardım və mütəmadi təlimlər..
• Mikro-modernizasiya: işıqlandırma, havalandırma, kitabxana küncü, maker-künc (əl alətləri, LEGO, 3D qələm).

LEGO – nədir? (Lego Education) – Təhsil məqsədli LEGO texnologiyaları. LEGO dəstləri ilə mexaniki modellər və sadə robotlar quraraq öyrənmə.
Uşaqlar robot texnologiyaları və mexaniki modellər hazırlayaraq mühəndislik, proqramlaşdırma və yaradıcılıq öyrənirlər, mühəndislik düşüncəsi, yaradıcılıq, STEAM bacarıqları. Məsələn: LEGO WeDo/Spike ilə sensorlu mini-robot yığmaq.

3D QƏLƏM – nədir? (3D Pen) – Üç ölçülü qələm. Eritmə texnologiyası ilə plastik sapdan 3 ölçülü fiqurlar “çəkən” qələm.
Uşaqlar bu qələm vasitəsilə havada və ya xüsusi səthdə 3D fiqurlar hazırlayır. Təhsil üçün yaradıcı, texniki bacarıqları inkişaf etdirən alətdir, məkan təsəvvürü, incə motorika, layihə təqdimatı. Məsələn: coğrafiyada relyef maketi, biologiyada hüceyrə modeli hazırlamaq.

9. Maliyyə dayanıqlığı

• Kiçik qrantlar (bələdiyyə, yerli şirkətlər), məktəb fondu (şəffaflıqla).

• Təhsil fondu: şəffaf ianə mexanizmi və hesabatlılıq.
• Mikroqrantlar (500–2000 AZN) və sponsorlu guşələr (lab, robotika).
• Məzun şəbəkəsi: Sponsorlu laboratoriya guşələri və təqaüdlər, master-class, ianə kampaniyaları.

ARDI