Xəbərlər

• Presentation: müəllim mövzunu təqdim edir;
• Practice: müəllimlə birlikdə məşq edilir;
• Production: şagirdlər müstəqil tətbiq edir (dialoq, yazı, təqdimat).

Məzun şəbəkəsi (alumni)
Məzunlardan karyera mentorluğu, master-class, ianə kampaniyaları.

Dual təhsil və praktik modullar
Yuxarı siniflər/kolleclər üçün yerli müəssisələrdə qısa təcrübə.

EdTech pilotları
Pulsuz/licenziyalı edtech alətlərinin sınağı: oxu platforması, riyaziyyat simulyatoru, kodlama alətləri.

EdTech pilotlar – nədir? (Education Technology pilots) – Təhsil Texnologiyaları üzrə Pilot Layihələr. Yeni platforma və alətlərin kiçik miqyasda sınağı (pilot), sonra genişlənməsi.
Yeni texnologiyaların (robototexnika, VR, rəqəmsal platformalar) məktəblərdə sınaqdan keçirilməsi, riskin azalması, büdcəyə uyğun seçim, real data ilə qərar. Məsələn: oxu platformasının 2 sinifdə 6 həftə test edilməsi.

Mikroqrant və “mini-lab”lar
500–2000 AZN-lik mini-laboratoriya: fen, riyaziyyat, robotika küncləri.

Mini-lab – nədir? (Mini laboratoriya) – Kiçik tədris laboratoriyası. Fənn üzrə (kimya, fizika, biologiya, robotika) sınaqlar üçün kiçik guşə.

Faydası odur ki, praktik öyrənmə, layihə mədəniyyəti, resurs səmərəliliyi.
Məsələn, kimya, fizika, biologiya və ya robototexnika üçün kiçik tədris küncü, 1 masa, təhlükəsiz avadanlıq, 5–7 əsas alət, plakat/rubrik.

“Açıq məktəb” konsepti
Həftədə bir gün açıq dərslər, icma üçün mühazirələr, kitab klubları.

“Yaşıl məktəb” proqramı
Tullantıların ayrılması, məktəb bağçası, enerji qənaəti – həm ekoloji, həm də layihə bacarıqları.

İctimai-özəl tərəfdaşlıqlar (PPP). “Bir sinif – bir sponsor” modeli: avadanlıq, təlim, karyera günləri.

Ölçülə bilən göstəricilər (KPI tövsiyələri – məktəb paneli)

• Davamiyyət: +3–5% artım (6 ayda).
• Öyrənmə nəticələri: rüblük diaqnostik testlərdə +10% orta irəliləyiş.
• Müəllim PD saatları: ayda ən az 2 saat.
• Valideyn iştirakı: tədbirlərdə iştirak ən az 60%.
• İntizam hadisələri: −20% azalma.
• Rəqəmsal giriş: şagirdlərin ən az 80%-i LMS-dən aktiv istifadə.

90 günlük sürətli plan

Gün 1–15: Diaqnostika (güclü/zəif tərəflər), KPI təsdiqi, PD təqvimi.
Gün 16–45: LMS və elektron jurnal, 2 mikro-təlim, ilk açıq dərslər.
Gün 46–75: PBL layihəsi startı, valideyn klubu, təhlükəsizlik təlimi.
Gün 76–90: Rüblük ölçmə, nəticə analizi, növbəti rüb üçün düzəliş planı.

Risklər və qarşı tədbirlər

• Müqavimət (dəyişiklik qorxusu): kiçik addımlar, pilot siniflər, “sürətli qələbələr”.
• Maliyyə məhdudiyyəti: mikroqrantlar, sponsorluqlar, resursların yenidən bölgüsü.
• İT çatışmazlığı: paylaşdırılmış cihaz cədvəli, açıq resurslar, oflayn materiallar.

Gördüynüz kimi nəticədə təhsil ocağını gücləndirmək üçün liderlik, müəllim inkişafı, rəqəmsal çeviklik, icma dəstəyi və ölçülə bilən hədəflərin sinxron işləməsidir (hədəflər bir zəncirin halqaları kimidir). Zəncirin hər halqasını sistemli şəkildə möhkəmləndirdikcə, məktəbin nailiyyətləri sürətlə artır, yəni kiçik, ardıcıl addımlar qısa müddətdə görünən nəticələr yaradır və uzunmüddətli dayanıqlığa gətirir.

Bu anlayışlar məktəbin praktik, planlama-ölçmə, fasiləsiz inkişaf proseslərini sürətləndirir. Kiçik addımlarla pilotdan başlayıb nəticəyə görə genişləndirmək ən sağlam yoldur.

Azərbaycanda təhsil ocağlarında nə çatışmır ?
Problemlər və praktiki həllər­ – Azərbaycanda məktəblərdə praktik bacarıqların azlığı, müəllim hazırlığı, texnologiya çatışmazlığı və valideyn əməkdaşlığı problemləri. Konkret tövsiyələr və implementasiya addımları.

Təhsil hər bir cəmiyyətin gələcəyini formalaşdırır. Son illərdə Azərbaycanda təhsilə yönəlik islahatlar aparılsa da, sahədə hələ də aradan qaldırılmalı vacib boşluqlar qalmaqdadır. Bu məqalədə əsas çatışmazlıqları sadalayır, onların səbəblərini analiz edir və praktik, yerli şərtlərə uyğun həll yolları təqdim edirik.

Azərbaycanda təhsil ocağlarında son illər bir sıra islahatlar aparılsa da, hələ də bəzi çatışmazlıqlar mövcuddur. Bunları ümumi olaraq aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar:

1. Praktiki bacarıqlara az diqqət yetirilir

Şagirdlər çox vaxt nəzəri biliklər alır, amma real həyatda tətbiq edə biləcəkləri praktik vərdişlər (təcrübə, layihə işləri, tədqiqat bacarıqları) azdır.

Praktiki bacarıqların yetərsizliyi

Məsələn: Məktəblərdə nəzəriyyəyə üstünlük verilir; layihə, təcrübə və praktik tətbiqlər məhduddur.
Təsiri: Şagirdlər ali təhsil və əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşmaqda çətinlik çəkir.
Həlli: PBL (layihə əsaslı öyrənmə) və mini-lablarla praktik tapşırıqların kurikulumda sistemləşdirilməsi; yerli müəssisələrlə praktik təcrübə proqramları.

2. Müəllimlərin peşəkar inkişafı

Müəllimlərin əksəriyyəti klassik üsullardan istifadə edir, müasir metodlara (PBL, SEL, EdTech tətbiqləri) adaptasiya olunmaqda çətinlik çəkirlər.

Davamlı təlimlər daha çox olmalıdır.

Müəllimlərin davamlı peşəkar inkişafının zəifliyi

Məsələn: Müəllimlər üçün davamlı, sistemli ixtisasartırma və metodik dəstək məhduddur.
Təsiri: Müasir pedaqogika və texnologiyalardan yetərincə istifadə olunmur.
Həlli: Regionlar üzrə mentorluq proqramları, aylıq mikro-təlimlər və onlayn PD (professional development) kursları; dərs müşahidəsi və həmkarlararası geribildirim mexanizmi.

3. İnnovativ texnologiyaların az tətbiqi

Bir çox məktəbdə hələ də LMS (elektron təhsil sistemləri), interaktiv lövhə, virtual laboratoriyalar, 3D çap, robot texnikası geniş yayılmayıb.

Rəqəmsal infrastrukturların və EdTech-in məhdud tətbiqi

Məsələn: LMS, elektron jurnal, interaktiv avadanlıq geniş yayılmayıb.
Təsiri: Dərs prosesinin rəqəmsallaşması ləngiyir; pandemiya dövründə yaranan boşluqlar tam bərpa olunmayıb.
Həlli: Prioritetləşdirilmiş investisiya: məktəb səviyyəsində minimum “LMS + 1 ekran” paketi; ediləcək pilot EdTech layihələri (4–8 həftə); müəllimlər üçün rəqəmsal savad kursları.

4. Şagirdlərin yaradıcılıq imkanlarının məhdudluğu

Yaradıcılıq, tənqidi düşüncə və sərbəst fikir yürütmə mühitləri tam təmin olunmur.

Hələ də “əzbərləmə” yanaşması üstünlük təşkil edir.

Yaradıcılıq və tənqidi düşünmənin yetərsiz inkişafı

Məsələn: Əzbərləməyə yönəlmiş qiymətləndirmə sistemi yaradıcı fəaliyyətə mane olur.
Təsiri: İstedad və innovasiya qabiliyyətləri tam açılmır.
Həlli: Rubrik əsaslı qiymətləndirmə, layihə və təqdimatların qiymətləndirilməsi, mətbuat və debat klublarının genişləndirilməsi.

5. Dil və xarici əlaqə imkanları

Xarici dillər öyrədilsə də, real ünsiyyət bacarıqları zəifdir.

Beynəlxalq layihələrdə iştirak imkanları daha çox olmalıdır.

6. Valideyn-məktəb əməkdaşlığı

Valideynlərin təhsildə iştirak səviyyəsi aşağıdır, daha çox qiymət yönümlü yanaşma mövcuddur.

Valideyn–məktəb əməkdaşlığının zəifliyi

Məsələn: Valideynlərin təhsil prosesinə aktiv cəlb edilməsi yetərsizdir.
Təsiri: Evdə öyrənmə dəstəyi və şagird motivasiyası aşağı səviyyədə qalır.
Həlli: Valideyn klubları, aylıq məsləhət sessiyaları, elektron bildirişlər və açıq dərs günləri.

7. Maddi-texniki baza

Regionlarda məktəblərin şəraiti hələ də paytaxtla müqayisədə zəifdir.

Mini-lab, kitabxana, idman və yaradıcı fəaliyyət sahələri çatışmır.

Bərabərsizlik — region və şəhər fərqləri

Məsələn: Region məktəblərində infrastruktur, ixtisaslı müəllim və əlavə resurs çatışmır.
Təsiri: Təhsil keyfiyyətində əhəmiyyətli fərqlər yaranır.
Həlli: Regionlara hədəflənmiş mikro-qrantlar, mobil tədris laboratoriyaları, müəllim rotasiyası və stimullaşdırıcı paketlər.

8. Maliyyələşmə və davamlılıq problemləri

Məsələn: Məhdud büdcə dağılımı və şəffaflığın aşağı səviyyəsi.
Təsiri: Uzunmüddətli layihələrin davamlılığı risk altındadır.
Həlli: Məktəb fondu və şəffaf ianə mexanizmləri; “bir sinif — bir sponsor” PPP modellərinin tətbiqi.

9. Sosial-emosional dəstək və inklüzivliyin yetərsizliyi

Məsələn: Psixoloq və sosial işçi xidmətləri bütün məktəblərdə təmin olunmur.
Təsiri: Riskli şagirdlər vaxtında aşkar olunmur, davranış və öyrənmə problemləri artır.
Həlli: Hər məktəb üçün minimal SEL (Social Emotional Learning) proqramı; region səviyyəsində psixoloji dəstək qrupları.

Praktik prioritet plan — 12 aylıq yol xəritəsi (sürətli addımlar)

0–3 ay: Diaqnostika (güc və zəif tərəflərin təyini), rəhbərlik üçün KPI-ların müəyyən edilməsi.
3–6 ay: 2 pilot sinifdə PBL və mini-lab tətbiqi; müəllimlər üçün 6 həftəlik mikro-təlim seriyası.
6–9 ay: LMS və elektron jurnalın ümumi istifadəyə verilməsi; valideyn klublarının təşkili.
9–12 ay: Pilotların qiymətləndirilməsi, maliyyə mənbələrinin (mikro-qrant, sponsor) genişləndirilməsi və regionlara şablonların tətbiqi.

Nümunə KPI-lar (məktəb paneli üçün) - Davamiyyət: +3–5% (6 ayda), Diaqnostik nəticələr: +10% (rüblük testlər),  Müəllim PD saatı: ayda ən azı 2 saat, Valideyn iştirakı: tədbirlərdə ən azı 60%, LMS aktivliyi: şagirdlərin ən azı 80%-i.

Nəticədə gördüyünüz kimi Təhsil ocaqları gücləndirmək üçün əgər innovasiya, müəllim hazırlığı, praktiki bacarıqlar və şagird yaradıcılığına dəstək ön plana çəkilsə Azərbaycanda təhsil ocağları daha güclü ola bilər.

Azərbaycanda təhsilin keyfiyyətini artırmaq üçün həm dövlət, həm də yerli icma üzərinə vəzifələr düşür.

Kiçik, amma ardıcıl və ölçülə bilən addımlar — müəllim hazırlığına investisiya, praktik tədrisin genişləndirilməsi və rəqəmsal transformasiya və icma dəstəyi — sistemin dayanıqlı şəkildə yaxşılaşmasına yol açır. Təhsil iqlimini dəyişmək səbr və planlı iş tələb edir, lakin nəticəsi bütün cəmiyyət üçün faydalı olacaq.

Tez-tez verilən suallar (Qısa - FAQ)

1. Hansı sahədən başlamaq məsləhətdir? Diaqnostika və müəllim peşəkar inkişafı — ən səmərəli başlanğıcdır.

2. Büdcə məhdud olduqda nə etmək olar? Mikro-qrantlar, könüllülük, açıq resurslar və pilot yanaşmalarla başlanğıc etmək mümkündür.

3. Məktəbdə ilk olaraq nədən başlamaq daha effektlidir? Diaqnostika və 3 illik plan: hədəflər, KPI-lar, resurs xəritəsi. Paralel olaraq LMS və mikro-təlimlər.

4. Aşağı büdcə ilə hansı dəyişikliklər mümkün olur? Mikro-modernizasiya (işıq, kitabxana küncü), açıq resurslar, könüllülük və məzun dəstəyi.

5. Müəllim motivasiyasını necə artırmaq olar? Həmkar dəstəyi, açıq dərslər, kiçik qrantlar və şəffaf geribildirim.

6. PBL ilə PPP eyni şeydir? Xeyr. PPP dərs strukturu, PBL isə uzunmüddətli layihə yanaşmasıdır; bir-birini tamamlayır.

7. LMS üçün minimum tələblər hansılardır? Sabit internet, müəllim təlimi, tapşırıq/qiymətləndirmə modulu və bildiriş sistemi.

8. EdTech pilot nə qədər çəkməlidir? Adətən 4–8 həftə; əvvəl-sonra göstəriciləri (KPI) ilə müqayisə aparmaq şərti.

9. Mini-lab üçün təxmini büdcə nə qədərdir? 500–2000 AZN aralığında kiçik paketlə başlamaq mümkündür.

10. Rəqəmsal transformasiya üçün minimum nə lazımdır? Elektron jurnal/LMS, sabit internet, müəllimlər üçün qısa təlim və rəqəmsal təhlükəsizlik qaydaları.

11. KPI-ları neçə ədəd seçmək məsləhətdir? Başlanğıcda 5–7 əsas KPI kifayətdir (davamiyyət, nəticə, valideyn iştirakı və s.).